مسعود پزشکیان که تصویرش در یونیفورم سپاه، به بخشی از هویت او در افکار عمومی بدل شده است، در سومین روز ریاست‌جمهوری‌اش دست به قلم شد و برای چهره شماره یک گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی نامه نوشت تا از تعهدش به ادامه مسیر حکومت ایران در منطقه بگوید.
پزشکیان دوشنبه ۱۸ تیر در حالی‌که هنوز نه نشستی مطبوعاتی با رسانه‌ها گذاشته و نه جشنی با حامیانش برگزار کرده، پس از دیدار با خامنه‌ای و شماری دیگر مقام‌های نظام، در سومین روز ورود به دفتر ریاست دولت، در نامه‌ای خطاب به حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان تاکید کرد «حمایت از مقاومت با قدرت تداوم خواهد داشت».
پزشکیان همچون سلف خود ابراهیم رئیسی «حمایت از مقاومت» را ریشه در سیاست‌های اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران، آرمان‌های خمینی و رهنمودهای خامنه‌ای می‌داند که باید «قدرتمندانه» تداوم یابد.
مرگ ابراهیم رئیسی در شرایطی رُخ داد که جمهوری اسلامی با سپاه پاسداران و گروه‌های نیابتی‌اش ماه‌هاست درگیر تنشی مداوم با اسرائیل و درگیری غیرمستقیم با آمریکا هستند که هرلحظه ممکن است منطقه را نیز به آتش جنگی ویرانگر بکشاند.
مسعود پزشکیان، نماینده‌ای که حالا جانشین رئیسی در نهاد ریاست جمهوری شده با شعار تغییر مسیر فعلی مدیریت کشور، مشخصا در حوزه دیپلماسی، توانست رقیب خود را پشت سر بگذارد.
با این حال علی خامنه‌ای در اولین پیامش به پزشکیان توصیه کرد راه رئیسی را ادامه دهد. فرمانده کل سپاه پاسداران نیز در پیامی گفت اطمینان دارد پزشکیان «با بسیج ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای پیروزی نظام در جنگ اقتصادی و صیانت از اقتدار نظام در آوردگاه‌های بین‌المللی اقدام می‌کند». حسین سلامی تاکید کرد که سپاه برای همکاری با پزشکیان در اجرای سیاست‌های خامنه‌ای آماده است.
با وجود وعده‌های پزشکیان برای اجرای برنامه خامنه‌ای، توصیه رهبر جمهوری اسلامی و توقع سپاه و سلامی، حل بحران سیاست خارجی بدون تغییر در سیاست‌های کلان نظام و کاهش دخالت‌های سپاه و گروه‌های نیابتی در تنش‌های منطقه دور از ذهن به نظر می‌رسد.
پیام پزشکیان به نصرالله خود شاهدی بر این مدعاست.
اما دیدگاه مسعود پزشکیان نسبت به سپاه و گروه‌های نیابتی چیست؟ آیا او می‌تواند تنش را کاهش دهد و در مسیر حل بحران سیاست خارجی آن‌گونه که پیشتر وعده داده، حرکت کند؟ یا مانند آنچه خامنه‌ای از او خواسته راه رئیسی را ادامه می‌دهد؟
سابقه حمایت از سپاه و نیابتی‌ها
مسعود پزشکیان، جراح قلبی که ادبیات و گفتمان سیاسی‌اش «نهج‌البلاغه» است و حالا رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی شده، با وجود آن‌که به گفته خودش در آمریکا و بریتانیا دوره دیده، در دیدگاه‌هایش نسبت به مساله فلسطین، ضدیت با آمریکا و حمایت از سپاه پاسداران و گروه‌های نیابتی، چندان تفاوتی با رئیسی ندارد.
زمانی که پزشکیان وزیر بهداشت بود، در یک نشست برای توصیف روحیه ستیزه‌جوی خود گفته بود: «من وقتی دانشجو بودم توی دهن رییس دانشگاه می‌زدم، وقتی رییس دانشگاه شدم توی دهن رییس‌جمهور می‌زدم، الان که وزیر شده‌ام، توی دهن کلینتون می‌زنم.»
پزشکیان در سال‌های بعد به مجلس راه یافت. او همراه با ۳۹ نفر از نمایندگان تندروی مجلس در سال ۱۳۸۷ طرحی دوفوریتی را با عنوان «الزام دولت به حمایت همه‌جانبه» از فلسطین امضا کردند که خواستار ورود «جدی» حکومت ایران در زمینه حمایت از نوار غزه شده بود.
او در سال ۱۳۹۸ وقتی دولت وقت آمریکا سپاه پاسداران را تروریستی اعلام کرد، با ارائه طرحی به نام «تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر آمریکا»، به همراه همکارانش در مجلس، دولت جمهوری اسلامی را موظف به اقداماتی کرد که خود زمینه‌ساز تشدید تنش‌های بعدی میان ایران و آمریکا به حساب می‌آیند.
پزشکیان و دیگر نمایندگان با ارائه این طرح، نیروهای نظامی امنیتی و اطلاعاتی ایالات متحده را «تروریستی» خوانده و دولت ایران را متعهد به مقابله با آن‌ها و همچنین کارشکنی برای همکاری بین آمریکا و کشورهای منطقه کرد.
قدرت‌یابی و توسعه سپاه پاسداران در دهه‌های اخیر مرهون پشتیبانی نمایندگانی همچون پزشکیان بوده است. او پس از کشته شدن قاسم سلیمانی به دست آمریکا بار دیگر، و این‌بار با پوشیدن یونیفرم سپاه و انداختن چفیه دور گردنش، آشکارا از سپاه و سیاست‌های تنش‌آفرین منطقه‌ای جمهوری اسلامی حمایت کرد. آن هم درست زمانی که دو ماه پیش از آن در آبان ۹۸، این نیروی نظامی-ایدئولوژیک نظام نقشی فعال در سرکوب خونین معترضان بازی کرده بود.
پزشکیان در مناظرات تبلیغاتی خود هم قاسم سلیمانی را «قهرمان ملی» خواند و با اشاره به برنامه پهپادی و موشکی سپاه گفت: «یکی از دلایلی که دیگران نمی‌توانند علیه ایران کاری انجام دهند، همین سپاه است.»
واکنش غرب و منطقه به ظهور پزشکیان
شاید به دلیل مواضع سیاسی پزشکیان است که پس از پیروزی او در انتخاباتی که اکثریت جامعه در آن شرکت نکردند، آمریکا این تحریم و «نه» بزرگ جامعه را به روی حکومت و پزشکیان آورده است.
وزارت خارجه ایالات متحده ضمن تاکید بر ناعادلانه بودن انتخابات جمهوری اسلامی بر این نکته که «نتیجه این انتخابات تاثیری بر رویکرد واشینگتن ندارد» تاکید کرد.
اما از طرف دیگر نیروهای وابسته و مورد حمایت حکومت در منطقه به این نامزد نظام روی خوش نشان دادند. حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان که در آستانه درگیری گسترده با اسرائیل قرار دارد در پیام تبریک به مسعود پزشکیان نوشت: «ما با شما به راه خود ادامه خواهیم داد تا به پیروزی نهایی برسیم.»
ناصر ابوشریف، نماینده جهاد اسلامی فلسطین هم در پیامی ضمن تبریک به پزشکیان نوشت که روی حمایت از فلسطین در دوره جدید ریاست جمهوری حساب می‌کند.
به نظر می‌رسد دیدگاه‌های پزشکیان در سال‌های گذشته، برخلاف آنچه در تبلیغات برای رای‌گیری از جامعه معترض به حکومت و سپاه نشان داده، بیشتر نزدیک به سپاه و در راستای پیشبرد سیاست کلان جمهوری اسلامی در حمایت از گروه‌های نیابتی و ضدیت با غرب است.
دوگانه میدان و دیپلماسی؛ ادامه راه رئیسی
از عوامل اصلی پیروزی پزشکیان بر سعید جلیلی، ساختن دوگانه به ویژه در حوزه سیاست خارجی بود.
به اعتقاد برخی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین با حمایت تمام‌قد از پزشکیان، وعده احیای برجام و مذاکره برای رفع تحریم‌ها، نقشی اساسی در پیروزی او بر جلیلی ایفا کرد.
با این حال، به گفته پزشکیان، او در مسیر ریاست دولت و خط مشی شامل تعیین وزرا پیرو نظر رهبر جمهوری اسلامی عمل خواهد کرد.
در این میان، ظریف گفته که تمایلی به وزارت خارجه ندارد، و فراتر از آن، ترکیب مجلس هم احتمالا اجازه بازگشت به وزارتخانه به او نخواهد داد. چهره‌هایی مثل عباس عراقچی یا مهدی سنایی، ممکن است بتوانند با نظر خامنه‌ای جایگزین ظریف شوند، اما هر کسی بیاید به گفته پزشکیان، اختیار کامل با رهبر خواهد بود.
اردیبهشت ۱۴۰۰، ظریف در مورد چرایی شکست برجام موضوع را به دوگانه میدان و دیپلماسی ربط داد. به گفته او، حکومت ایران «میدان»، یعنی عرصه فعالیت سپاه پاسداران را بر «دیپلماسی» ترجیح داد. او همچنین به نقش قاسم سلیمانی، فرمانده «میدان» نظام، در وارد کردن آسیب به دیپلماسی دولت روحانی اشاره کرده بود.
با این حال، موضوع روابط خارجی در دولت پزشکیان با دولت روحانی به‌کلی متفاوت است. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برجام، عملا احیای این توافق به‌شکل سابق منتفی است و حوادث متعدد دیگری نیز رخ داده است. جنگ در اوکراین و غزه و پس از آن درگیری سپاه با اسرائیل، شرایط جهانی را برای ایران متفاوت کرده و نیاز به یک توافق جامع و گسترده‌تر وجود دارد، امری که اکنون سخت‌تر و دشوارتر شده است.
دو روز پس از پیروزی پزشکیان در رقابت با جلیلی، سعید لیلاز، فعال اصلاح‌طلب و از حامیان او هم خط و ربط چهار سال آینده را علنی کرده است، جایی که گفت: «من اصلا به مصلحت پزشکیان نمی‌بینم که بخواهد کوچک‌ترین حرکتی در زمینه سیاست خارجی، بدون اجازه و موافقت خامنه‌ای انجام دهد.»
تایید صلاحیت مسعود پزشکیان در این انتخابات غیر دموکراتیک، سوابق او در همراهی با سپاه پاسداران، گروه‌های نیابتی، فلسطین و اعتراف به پیروی از برنامه‌های خامنه‌ای، همگی شواهدی هستند که نشان می‌دهد احتمالا پزشکیان دست‌کم در این حوزه کاملا در راستای مسیر دولت ابراهیم رئیسی قدم بردارد.